Centrum Badań Społecznych INKLUZJA jest jednostką Akademii Pomorskiej w Słupsku. Centrum zostało utworzone w ramach działalności Instytutu Pedagogiki, którego pracownicy prowadzą badania koncentrujące się przede wszystkim wokół szeroko ujętych problemów współczesnej pedagogiki ogólnej, pedagogiki przedszkolnej i wczesnoszkolnej, dydaktyki, pedagogiki społecznej, socjologii, pracy socjalnej i psychologii. Pozyskiwane wyniki badań stanowią cenny głos w dyskusji dotyczącej współczesnych problemów społecznych.

Przemiany społeczno-kulturowe dokonujące się w Europie wymagają dookreślenia i poszerzenia refleksji nad szeroko pojętą wielokulturowością oraz inkluzją społeczną, w powiązaniu z dorobkiem naukowym w obu tych skorelowanych ze sobą obszarach. Wymagają one również poszukiwania nowych rozwiązań teoretyczno-praktycznych, które przyczynią się do poprawy jakości życia społeczeństw europejskich, rozwiązania ich problemów egzystencjalnych, redukcji napięć oraz regulacji systemu współistnienia ludności rodzimej (większościowej) i mniejszościowej jako wyniku negocjacji oraz konsensusu.

Centrum Badań Społecznych INKLUZJA jest nowoczesnym zapleczem naukowo-badawczym, umożliwiającym realizację badań nad różnymi aspektami wielokulturowości i inkluzji społecznej, na przykład dotyczących lokalnej polsko-ukraińskiej przestrzeni wielokulturowej czy też przestrzeni pogranicza. Planowane do realizacji badania obejmują problematykę zjawisk, w których dominuje potrzeba zgodnego współżycia, redukowania napięć i konfliktów, wzajemnego poznawania wartości społeczno-kulturowych, poszanowania własnej odrębności oraz tożsamości etnicznej i narodowej.

Działania podejmowane w ramach projektów badawczych ukierunkowane są także na tworzenie nowych form opisu świata oraz poszukiwania praw i prawidłowości nim rządzących. Dlatego też ważnym ogniwem jest prowadzenie wielodyscyplinarnych badań naukowych o profilu edukacyjnym – planowanych w zasięgu międzynarodowym, porównawczym oraz poświęconych dydaktyce szkoły (podstawowej, średniej i wyższej). Prowadzone są również badania dedykowane wyzwaniom edukacji  XXI wieku, związanym bezpośrednio z problematyką migracji, globalizacji, zagrożeniami klimatycznymi oraz wykluczeniem cyfrowym. Analizy skoncentrowane zostały wokół następujących nurtów: humanistyki kognitywnej, ekodydaktyki, edukacji afektywnej, wychowaniu do wspólnoty, artreterapii, religioznawstwa, posthumanizmu.  

W ramach badań realizowanych w Centrum planuje się także poddanie refleksji widocznego, szczególnie w ostatnich latach w Europie Zachodniej, problemu rozczarowania polityką wielokulturową oraz rozwijanych tam projektów edukacyjnych, które w części uznano jako niewystarczające do zbudowania stabilnego społeczeństwa wielokulturowego. Mając powyższe na uwadze uwaga zespołów badawczych skoncentrowana jest na inicjowaniu oraz podtrzymywaniu dialogu pomiędzy nauką, kulturą i sztuką w obrębie relacji międzyludzkich, międzygatunkowych, jak również technosfery

Zainteresowania badawcze Centrum są szerokie i dotyczą m.in. zagadnień związanych z edukacją refleksyjną i aksjologiczną, edukacją dorosłych, kształtowaniem się tożsamości nauczyciela, wyrównywaniem szans edukacyjnych dzieci i młodzieży, psychologią zdolności i różnic indywidualnych, uwarunkowań osobowościowych sukcesu artystycznego, pedagogiką kultury, filozofii wychowania, znaczeniem mediów w naukach pedagogicznych, pedagogiką przyrodniczą i ekologią, a także historią oświaty i wychowania. Uwaga kierowana jest również w stronę analiz poświęconych prawom dziecka, prawom człowieka dorosłego, prawom zwierząt, a także pedagogice zdrowia i edukacji zdrowotnej, doświadczaniu choroby i niepełnosprawności, problematyce śmierci i umierania, społecznym aspektom opieki paliatywno-hospicyjnej, a także działaniom humanitarnym i prospołecznym realizowanym w ramach wolontariatu społecznego. Kolejny ważny obszar badawczy obejmuje takie zagadnienia, jak m.in: zachowania ryzykowne dzieci i młodzieży oraz ich profilaktykę, psychospołeczne korelaty działalności resocjalizacyjnej w warunkach penitencjarnych, psychospołeczne predyktory niedostosowania społecznego, uzależnienia, oddziaływania wychowawcze wobec nieletnich i dorosłych sprawców. W ramach działalności Centrum badacze kierują zainteresowania naukowe także w stronę metodologicznych uwarunkowań badań społecznych, analizy procesów społecznych, ekologii i ochrony środowiska, ideowych uwarunkowań pracy socjalnej, filozofii procesu i jej inspiracji dla teorii pracy socjalnej, mobilizacji społecznej, a także uwarunkowań kondycji ludzkiej oraz rozwoju człowieka.

Utworzenie Centrum Badań Społecznych INKLUZJA w strukturze Instytutu Pedagogiki Akademii Pomorskiej w Słupsku podyktowane jest ideą zintegrowania, wyeksponowania i rozwinięcia badań naukowych nad licznymi aspektami edukacji wielo – i międzykulturowej oraz inkluzji społecznej, a także rozwinięcia nowych kierunków prac badawczych w obu tych obszarach podejmowanych przez pracowników Akademii Pomorskiej.

W składzie Centrum powołano do życia następujące moduły:

• Laboratorium Eye-trackingu;
• Laboratorium Testów Psychologicznych;
• Laboratorium Analiz Badawczych.

Biorąc pod uwagę sytuację współczesnej Europy, w tym Polski, prace w Centrum mają charakter interdyscyplinarny i są skoncentrowane na innowacyjnych metodach rozwijania atmosfery kulturowej i przestrzeni naukowej sprzyjającej włączeniu społecznemu. Powołane w ramach tego modułu interdyscyplinarne zespoły badawcze zajmują się problematyką edukacji, kultury, humanitaryzmu międzyludzkiego i międzygatunkowego, mediów, zdrowia oraz religijności w perspektywie procesów kulturowo-społecznych. W ramach Centrum różnorodne metodologie badań (teoretyczne/empiryczne oraz jakościowe/ilościowe) są sprzęgnięte do badania zjawiska szeroko rozumianej kultury. Moduł opiera się na doświadczeniu edukacyjnym skupionym na dialogu międzykulturowym – w aspekcie ludzkiej godności i wynikającej z niej praw. Zadania szczegółowe realizowane w ramach Centrum obejmują:

• poszukiwanie czynników integrujących współczesną kulturę (transkulturę), zarówno w aspekcie edukacyjnym, socjalnym, jak również psychologicznym;
• diagnozowanie współczesnych przyczyn ekskluzji i możliwości inkluzji społecznej;
• krytyczną analizę współczesnych osiągnięć w zakresie badań nad transkulturowością i inkluzją społeczną;
• wyodrębnianie obszarów mogących tworzyć nowe fundamenty dla postaw otwartości i dialogu w obszarze oddziaływań edukacyjnych;
• identyfikację złożonej struktury stratyfikacji społeczności lokalnej oraz wykazanie roli, zakresu i znaczenia edukacji, kultury, przepisów prawnych, uwarunkowań ekonomicznych i zdrowotnych;
• zbadanie relacji edukacji oraz procesów inkluzji/ekskluzji społecznej.

Przedmiotem badań uczyniono więc wszelkie zagadnienia związane z próbą wspólnego przemyślenia i zrozumienia ogromnych zmian, jakie zaszły w naszej kulturze na przełomie XX i XXI wieku. Mowa tutaj o podjęciu refleksji oraz badań na temat potrzeby promowania humanitaryzmu międzyludzkiego i międzygatunkowego. Są to działania edukacyjne oraz badawcze zmierzające ku kształtowaniu postaw szacunku do wszystkich istot żywych. Obecnie ideę postrzegania ludzi z bytami nie-ludzkimi, wzajemne uznanie oraz współzależność i odpowiedzialność między nami wszystkimi – promuje nurt określany mianem posthumanizmu, gdzie podmiotowość definiowana jest w kontekście tzw. ekofilozofii. Mowa tu o witalnej sile życia wszelkich istot określanych mianem zoe. Teoria ta została wykorzystana w promowaniu hasła w postaci zoe-centrycznego egalitaryzmu.

Dla powyżej wskazanych projektów badawczych punktem odniesienia jest próba odsłonięcia i zrozumienia współczesnego sporu o sferę wartości, norm i ocen – ujawniających się w procesach edukacyjnych społeczeństwa XXI wieku. Diagnoza tego stanu, jego szczegółowych charakterystyk, słabości, ograniczeń jest kluczowa dla wskazania potencjalnej zmiany. Fundamentem dla tego typu działań uczyniono dwa terminy, są nimi inkluzja oraz ekskluzja. Pierwsze kojarzone z łacińskim includere: in- – „w”, „do”; claudere – „zamknąć”; łac. claudo, clavis – „klucz”, powiązane jest z takimi określeniami jak: włączanie kogoś lub czegoś w większą całość, integracja, partnerstwo, wspólnota, egalitaryzm czy kulturowe uwrażliwienie. Brytyjski socjolog i teoretyk nauczania Basil Bernstain postrzegał edukację dla inkluzji jako – wspieranie każdej jednostki ku pełni jej możliwości rozwojowej. W tym pięknym rozumieniu inkluzja to uspójnianie rozwoju. Ekskluzja z kolei kojarzona jest z takimi terminami jak: wyłączanie, wykluczanie, marginalizacja, elitaryzm, opresja społeczna, uprzedzenia, stereotypy wobec odmienności i inności. Nie bez znaczenia jest w tym wymiarze kwestia niesprawiedliwości różnic w położeniu społecznym jednostek. Ciekawie ujmuje to zagadnienie Goran Therborn – szwedzki socjolog – który wskazuje na następujące typy nierówności społecznej: 1) nierówności witalne; 2) nierówności egzystencjalne; 3) nierówności zasobów. Powyżej opisane zagadnienia dotyczą bezpośrednio problematyki wychowania oraz kształcenia.

Z kolei badania z wykorzystaniem Eye-trackera pozwalają zweryfikować informacje o stadiach rozwoju umiejętności postrzegania zjawisk w otaczającym nas świecie – od zjawisk natury wychowawczej oraz etycznej, po kwestie związane z szeroko rozumianymi mass-mediami, zdrowiem, reklamą, kulturą i artystycznymi kontekstami. Eye-tracking jest nowoczesną metodą badania sposobów postrzegania przez ludzi różnych obiektów znajdujących się przed nimi. Dzięki badaniom eyetrackingowym wiemy w jaki sposób ludzie postrzegają i przetwarzają informacje. Potrafimy precyzyjnie określić na jaki element badana osoba zwraca uwagę, w jakiej kolejności skanuje wzrokiem składowe obrazu oraz jak długo zatrzymuje na nich wzrok. Metoda ta polega na śledzeniu ruchu gałek ocznych za pomocą specjalnie zaprojektowanej kamery. Jest to badanie zarówno ilościowe, jak i jakościowe. Z uwagi na to, że uzyskujemy pomiarowy i fizjologiczny wynik badania otrzymujemy twarde, a także w zasadzie niepodważalne dane. W ramach Centrum pracuje eye-tracker w formie mobilnej. Technika tego typu jest przydatna dla badań realizowanych w takich obszarach jak:

• edukacja (badania dot. np. optymalizacji materiałów edukacyjnych przedstawianych w formie wizualnej na przykład w zakresie ich merytorycznego przekazu, tematyki ilustracji, ich lokalizacji w stosunku do tekstu, kolorystyki lub efektywności i strategii uczenia się w oparciu o mapy koncepcyjne, schematy pojęciowe oraz nielinearne układy tekstu);
• filozofia wychowania (badania dot. etycznego oraz moralnego rozwoju);
• terapia pedagogiczna (badania dot. np. spostrzegania tekstu pisanego przez dzieci z autyzmem);
• psychologia ogólna (klasyczne badania dot. postrzegania, uwagi wzrokowej np. przy spostrzeganiu wybitnych dzieł sztuki klasycznej i sztuki współczesnej);
• psychologia rozwojowa (badania dot. rozwojowych aspektów spostrzegania wzrokowego np. przy wykonaniu różnych czynności motorycznych przez osoby w różnym wieku oraz w sytuacji zdrowego i atypowego rozwoju lub procesów czytania, wpływu częstotliwości słów, ich trudności, semantycznego znaczenia czy zjawiska przewidywania i skanowania treści w procesie zrozumienia całości tekstu);
• psychologia społeczna (badania dot. uwagi wzrokowej na komunikatach wizualnych w różnych grupach, w różnych krajach);
• psychologia reklamy (badania dot. marketingu, np. reakcji na bodźce reklamowe wykorzystywanych w reklamie video i reklamie stacjonarnej);
• socjologia (badania dot. diagnozy nastrojów i preferencji członków społeczeństwa, badań zachowań konsumenckich przedstawicieli różnych pokoleń).

Działalność Centrum umożliwia analizę zasobów i metod wspierania rozwoju dzieci oraz dorosłych w zakresie aktywności badawczej zmierzającej do rozpoznania motywów, kierunków i form aktywności edukacyjnej oraz kulturalnej dzieci, a także dorosłych – w tym seniorów oraz naukowego opracowania modeli uczestnictwa różnych grup wiekowych w edukacji i kulturze w wielokulturowym społeczeństwie. Istotnym elementem nowości podejścia teoretycznego prezentowanego w pracach naukowo-badawczych jest traktowanie edukacji i kultury dzieci oraz osób dorosłych jako istotnego komponentu społecznej inkluzji. W ramach Centrum realizowane są następujące badania:

• prowadzenie badań jakościowych i ilościowych nad czynnym i biernym uczestnictwem osób dorosłych w kulturze ze szczególnym uwzględnieniem badań nad kulturą dorosłych w wielokulturowych środowiskach lokalnych;
• naukowa refleksja nad upowszechnianiem się na gruncie polskim i europejskim idei całożyciowego uczenia się oraz edukacji dorosłych jako instrumentu społecznej inkluzji ze szczególnym uwzględnieniem naukowego namysłu i badań nad edukacją dorosłych o charakterze formalnym i nieformalnym;
• rozwijanie badań nad aktywnością kulturalną i edukacyjną osób starszych, w szczególności nad uczestnictwem w kulturze i edukacji seniorów mieszkających poza dużymi miastami i w środowiskach wielokulturowych.

Centrum Badań Społecznych INKLUZJA jest zapleczem badawczo-naukowym, w którym pracownicy oraz studenci dokonują ilościowych oraz jakościowych analiz, obliczeń oraz estymacji związanych z prowadzonymi przez siebie badaniami. Na obecną chwilę pomieszczenia Centrum wyposażono w nowe komputery stacjonarne, które umożliwią sprawną obsługę programów takich jak:

• Statistica – pakiet oprogramowania do zaawansowanej analizy danych, oryginalnie opracowany przez StatSoftInc; Statistica udostępnia dwa główne środowiska użytkownika. Pierwsze z nich to typowy dla MS Windows graficzny interfejs użytkownika, podobny do wykorzystywanego m.in. w Microsoft Office. Drugie środowisko to tzw. przestrzenie robocze. Jest ono przeznaczone do wykonywania wieloetapowych projektów eksploracji danych, obejmujących oczyszczenie i przygotowanie danych, stworzenie oraz ocenę modelu oraz wdrożenie go dla nowych danych. W przestrzeni roboczej źródła, procedury przetwarzania oraz wyniki reprezentowane są przez ikony, a przepływ danych przez łączące je strzałki. Środowisko takie jest typowe dla narzędzi eksploracji danych;
• MAXQDA: komputerowe wspomaganie analizy danych jakościowych; analiza różnych typów danych: od ankiet i wywiadów, poprzez obrazy oraz wideo, a także komunikatory i serwisy społecznościowe, jak np. Twitter; praca z różnymi metodologiami, np. teoria ugruntowana lub case study.

Ponadto, na obecną chwilę sale Centrum wyposażone są w rzutniki, telewizory, monitoring obserwacyjny, stąd też jest to pracownia umożliwiająca prowadzenie analiz, badań, szkoleń i projektów wdrożeniowych, jak również szeroką współpracę (w formie zdalnej, a także na miejscu) z różnymi organizacjami krajowymi i międzynarodowymi. Centrum Badań Społecznych INKLUZJA wypożycza także testy psychologiczne do celów edukacyjnych i badawczych. Laboratorium dba o dostępność najnowszych opracowań testów przydatnych w pedagogice i psychologii, które zostały wydane oficjalnie w Polsce. W przyszłości planowane są autorskie badania nad opracowywaniem testów. Zasady pracy Centrum są zgodne z Kodeksem Etycznym Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.

Centrum w ramach komercjalizacji opracowuje raporty ogólne, raporty diagnozujące, analizy i ekspertyzy empiryczne – we współpracy i na zamówienie interesariuszy zewnętrznych. Ponadto w ramach działalności Centrum prowadzone są kursy, szkolenia, wykłady i warsztaty naukowe oraz metodyczne dla dzieci, młodzieży, dorosłych i osób starszych.

Centrum Badań Społecznych INKLUZJA pragnie zaprosić do współpracy krajowych i zagranicznych partnerów ze świata nauki i praktyki. Zakładamy, że współpraca z podmiotami zewnętrznymi, w tym m.in. z samorządami lokalnymi, organizacjami non-profit, podmiotami gospodarczymi, pozwoli na lepsze dostosowanie prowadzonych badań naukowych do potrzeb praktyki.